9 Ιανουαρίου 2018
Λίγα λόγια μνήμης και αναγνώρισης
"Όλβιος, ὅστις τῆς ἱστορίας ἔσχε μάθησιν" ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ
Στο διάστημα που πέρασε η αναισθησιολογική κοινότητα έχασε τρία εκλεκτά παλαίμαχα μέλη της και για το λόγο αυτό ζητήσαμε από συναδέλφους που γνώριζαν το έργο τους να μας αφήσουν λίγα λόγια μνήμης και αναγνώρισης.
Η ιστορία κάθε ειδικότητας γράφεται από ανθρώπους σαν και αυτούς, που δούλεψαν πρωτοπόρα και συλλογικά για να ψηλώσουν τον πήχη, να παραδώσουν την επιστήμη και καθημερινή πρακτική μας καλύτερη από ότι την παρέλαβαν.
Το λιγότερο που χρωστάμε στους δασκάλους αυτούς είναι να θυμόμαστε με υπερηφάνεια το έργο τους και σε πείσμα των δύσκολων καιρών να συνεχίζουμε τη δημιουργική γραμμή που χάραξαν με φορά προς το μέλλον.
Νίκη Στρίντζη
Με μεγάλη θλίψη πληροφορήθηκε ο αναισθησιολογικός κόσμος το θάνατο της Νίκης Στρίντζη - Πασχαλάκη το Σεπτέμβριο 2016, εμβληματικής φυσιογνωμίας της ειδικότητάς μας. Η συγκίνηση του γράφοντα, συνεργάτη της για πολλά χρόνια, είναι έκδηλη.
Η Νίκη γεννήθηκε σε γνωστή οικογένεια της Κεφαλονιάς το 1934. Εισήλθε στην Ιατρική Σχολή Αθηνών το 1953 και έλαβε το Πτυχίο της το 1960. Εξειδικεύτηκε από το 1961 έως το 1963 στο Θεραπευτήριο «Ευαγγελισμός». Το 1963 διορίστηκε στο Μαιευτήριο «Αλεξάνδρα» ως Επιμελήτρια. Το 1966 μετέβη στο νοσοκομείο Hammersmith του Λονδίνου. Επανερχόμενη στο Μαιευτήριο «Αλεξάνδρα» ανέλαβε την διοίκηση του αναισθησιολογικού τμήματος το 1971 και παρέμεινε στη θέση αυτή έως το 1998. Το 1973 μετέβη στην Δανία ως υπότροφος WΗΟ (Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας) όπου και έλαβε το δίπλωμα DA.
Στη διάρκεια της σταδιοδρομίας της εξελέγη σε όλες τις θέσεις του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Αναισθησιολογικής Εταιρείας (ΕΑΕ) και κατά το διάστημα 1981-1983 διετέλεσε Πρόεδρός της. Η επιστημονική της δραστηριότητα ήταν εντονότατη και κάλυψε όλο το φάσμα της ειδικότητας. Συγκεκριμένα, είχε 30ετή συμμετοχή στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα της ΕΑΕ, συντονισμό τραπεζών , πολύ μεγάλο αριθμό ομιλιών και εισηγήσεων, ενώ διετέλεσε Πρόεδρος του 11ου Πανελληνίου Συνεδρίου Αναισθησιολογίας (Κέρκυρα) το 1995.
Υπηρέτησε ως μέλος σε πληθώρα επιτροπών οργανώσεων συνεδρίων & σεμιναρίων, σε επιτροπές εξετάσεων ειδικότητας, στην συντακτική επιτροπή του περιοδικού «Ελληνική Αναισθησιολογία», ενώ συνέγραψε και το τμήμα του Εθνικού Συνταγολογίου του ΕΟΦ που αφορούσε την ειδικότητά μας. Ο αριθμός επίσης μονογραφιών και επιστημονικών δημοσιεύσεων ανέρχεται σε πολλές δεκάδες.
Η κύρια όμως συμβολή της αφορά στη θεμελίωση και καθιέρωση της Μαιευτικής Αναισθησίας στην Ελλάδα. Οι νέες μέθοδοι, η οργάνωση και η καθιέρωσή της στο χώρο όπως και η εκπαίδευση εκατοντάδων συναδέλφων στο Τμήμα Αναισθησιολογίας του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα» έγινε επί των ημερών της. Και δεν είναι τυχαίο ότι η αναλογία των διδακτορικών διατριβών και μετεκπαιδεύσεων στην αλλοδαπή μελών του προσωπικού του τμήματος είναι από τις υψηλότερες.
Οι δρόμοι μας διασταυρώθηκαν το 1974. Αμέσως διέκρινε κάποιος τα εξαιρετικά γνωρίσματα του χαρακτήρα της. Άκρα ευγένεια, καλαισθησία, μόρφωση και μετριοπάθεια. Η επιστημονική επάρκεια, η προοδευτικότητα, η έντονη δραστηριότητα, η ανυστερόβουλη επιμονή για βελτίωση των συνεργατών της όπως και η συνεχής βοήθεια και καλοσύνη προς αυτούς διατηρούνται ακέραια στη μνήμη όσων τη γνώρισαν. Πολλοί της οφείλουν πολλά, και πρώτος μεταξύ αυτών ο υπογράφων. Η φράση «τέτοιους ανθρώπου δύσκολα βρίσκεις» στην περίπτωση της Νίκης βρίσκει την πλήρη δικαίωσή της.
Με την αποδημία της η κοινότητά μας έχασε πράγματι μια διακεκριμένη εκπρόσωπό της. Εκφράζοντας τα συλλυπητήρια στην οικογένεια και τους φίλους της δεν έχουμε παρά να ακολουθούμε το φωτεινό της παράδειγμα.
Αχιλλέας Καραθάνος
πρώην Συντονιστής Διευθυντής Αναισθησιολογικού Τμήματος ΓΝ Αλεξάνδρα
Αργυροπούλου Άννα
Πρόσφατα, η Ελληνική Αναισθησιολογική Οικογένεια υπέστη άλλη μια απώλεια. Η αναισθησιολόγος Άννα Αργυροπούλου έφυγε για πάντα από κοντά μας. Θα αναφερθώ με ιδιαίτερη συγκίνηση σε αυτήν, καθώς υπήρξε για χρόνια Διευθύντρια του Αναισθησιολογικού Τμήματος του Ιπποκράτειου Γενικού Νοσοκομείου της Αθήνας, στο οποίο και εγώ υπηρετώ από πολλά χρόνια. Τι να επιλέξει κανείς να πει για κάποιον που έφυγε..σε κατακλύζουν οι αναμνήσεις και συγκλονίζεσαι γιατί, αν και όλοι γνωρίζουν το αναπόφευκτο τέλος, το τοποθετούν χρονικά σε κάποιο τελείως αόριστο διάστημα.
Η Άννα Αργυροπούλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1932, όπως αναγράφεται στην επιτύμβια στήλη της, και πέθανε στην Αθήνα το 2017. Σαν γεγονός, μας ξάφνιασε και μας συγκίνησε βαθειά.
Συμπεριλαμβάνεται στους πρωτοπόρους του χώρου μας. Η επιλογή της, για την Αναισθησιολογία, οφείλεται σε τυχαίο γεγονός. Αναντίρρητα υπήρξε σημαντική γυναίκα της εποχής της. Αφού τελείωσε το 8ο Γυμνάσιο Θηλέων Αθηνών, εισήχθη στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών όπου και πραγματοποίησε τις ιατρικές της σπουδές. Αφού τελείωσε, απoφάσισε να συνεχίσει την ιατρική της πορεία επιλέγοντας την ειδικότητα της Παιδιατρικής και κάνοντας όλες τις απαραίτητες διαδικασίες για να διοριστεί ως ειδικευόμενη στο Νοσοκομείο των Παίδων. Τότε όμως, υπέστη ένα κωλικό νεφρού και διακομίσθηκε στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο, στην Ουρολογική Κλινική. Διευθυντής, την εποχή εκείνη, ήταν ο αείμνηστος Ιωάννης Παυλάκης, διάσημος ουρολόγος της εποχής του. Όπως ήταν αναμενόμενο, την περιέθαλψε και, φυσικά, την ρώτησε για τα μελλοντικά της σχέδια. Όχι ,της είπε, δεν θα κάνεις Παιδιατρική! Θα σε στείλω εγώ στην Αγγλία να κάνεις τη μοντέρνα ειδικότητα. Θα γίνεις Αναισθησιολόγος!Ένας διορατικός χειρουργός που είχε καταλάβει πόσο η Αναισθησιολογία θα του άλλαζε τη ζωή!...Πήγε στο Birmingham... Τότε οι επίδοξοι αναισθησιολόγοι εκπαιδεύονταν στην Αγγλία, στην Δανία, στην Αμερική και οι χειρουργοί δεν πίστευαν στα μάτια τους για την καλή τους τύχη. Στην Αθήνα διορίστηκε σαν Αναισθησιολόγος στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο όπου πέρασε όλη την επαγγελματική της ζωή, ασχολούμενη με όλες τις δραστηριότητες του Αναισθησιολογικού Τμήματος αλλά και κυρίως με ΩΡΛ περιστατικά, τομέα τον οποίο διηύθυνε για πάρα πολλά χρόνια. Όπως συνηθιζόταν και γινόταν νόμιμα εκείνο τον καιρό, άσκησε παράλληλα και ελεύθερο επάγγελμα, αλλά, το ιατρικό της σπίτι ήταν πάντοτε το Ιπποκράτειο. Πρέπει να σημειωθεί ότι αυτές τις λεπτομέρειες μου τις είχε εκμυστηρευτεί η ίδια σε ένα ταξίδι μας στα Κύθηρα, μόλις πριν δύο χρόνια.
Τα Κύθηρα, άλλος ένας έρωτας στη ζωή της! Η οικογένεια Αργυροπούλου είχε στενούς δεσμούς με το νησί. Η μητέρα Δέσποινα ήταν από τα Κύθηρα και ο πατέρας Δημήτρης, αν και προερχόταν από τη Σμύρνη, είχε απώτερη καταγωγή, επίσης, από τα Κύθηρα. Όταν κηρύχτηκε ο 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος και η Ελλάδα ενεπλάκη σε αυτόν, η ζωή στην Αθήνα γινόταν όλο και πιο δύσκολη και ο λιμός αποτελούσε φρικιαστική απειλή. Το καλοκαίρι του 1942, η μητέρα εγκυμονούσε το 3ο της παιδί. Αποφάσισαν ότι ένας τοκετός με αυτές τις συνθήκες στην Αθήνα ήταν επικίνδυνος. Η πείνα, ο φόβος, οι δυσκολίες δεν ήταν ενθαρρυντικοί παράγοντες και έτσι η μητέρα και τα παιδιά έφυγαν στα Κύθηρα. Η Άννα πήγε στο σχολείο εκεί για ένα χρόνο και μετά, όλα τα καλοκαίρια της παιδικής της ηλικίας,τα πέρασε σε ένα περιβάλλον γι αυτήν παραδεισένιο. Έτσι διατράνωσε μέσα της μια μεγάλη αγάπη γι αυτόν τον τόπο που τη συνόδεψε μέχρι το τέλος και που, με κάποιο τρόπο, την μετέδωσε και σε μας που την ακούγαμε τόσα χρόνια να αναφέρεται στον τόπο της με τόση αγάπη, νοσταλγία και θαυμασμό. Λυπάμαι που πρόλαβε να λυπηθεί για τις φετινές πυρκαγιές και που δεν πρόλαβε να διαπιστώσει ότι, περιοχές και πράγματα που αγαπούσε, έμειναν ανέπαφα.
Αν και Αναισθησιολόγος του πρώτου καιρού, παρακολούθησε με ενδιαφέρον τις εξελίξεις, προσαρμόστηκε σε αυτές και ανέπτυξε δραστηριότητες σε όλους τους τομείς της ειδικότητας , όντας ιδιαίτερα προοδευτικό άτομο. Δραστηριοποιήθηκε πολλαπλά στην Ελληνική Αναισθησιολογική Εταιρεία, σαν μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου. Έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την εκπαίδευση και τη οργάνωση των μετεκπαιδευτικών μαθημάτων της Εταιρείας και συμμετείχε σε συνέδρια, ελληνικά και διεθνή, με αξιόλογη πάντοτε παρουσία. Ευτύχησε επί των ημερών της να δει την Εταιρεία να αποκτά ιδιόκτητο χώρο, συμβάλλοντας ενεργά στην επίτευξη αυτού του στόχου. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Πόνου και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εταιρείας κατά τα έτη 1997-1999. Οργάνωσε το Ιατρείο Πόνου, στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο και ήταν η πρώτη που αναφέρθηκε, με γλαφυρό τρόπο, στη καψαϊκίνη από βήματος Συνεδρίου, σε Πανελλήνιο Αναισθησιολογικό Συνέδριο, στην Κύπρο, το 1989.
Από το Ιπποκράτειο Νοσοκομείο αποχώρησε το 1999 και έζησε μια ενδιαφέρουσα ζωή για αρκετά χρόνια μετά. Λυπάμαι που ταλαιπωρήθηκε τόσο στο τέλος .
Ας είναι ελαφρύ το χώμα που την σκεπάζει!
Γουλιάμη Μαρία
Συντονίστρια Διευθύντρια Αναισθησιολογικού Τμήματος ΙΓΝΑ
Κλεάνθης Φλίγγερ
Μια ακόμα απώλεια στην εκπνοή του 2017 ήταν αυτή του Κλεάνθη Φλίγγερ. Ο Κλεάνθης Φλίγγερ γεννήθηκε στην Αθήνα το 1929, απεφοίτησε την Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ το 1955, εξειδικεύθηκε στην Αναισθησιολογία στον Καναδά (1956-59) και στη συνέχεια εργάσθηκε ως ειδικευμένος αναισθησιολόγος στις ΗΠΑ (1960-64). Μετά την επάνοδό του από τις ΗΠΑ ανέλαβε τη διεύθυνση του αναισθησιολογικού τμήματος του νοσοκομείου ΚΑΤ, από όπου και αφυπηρέτησε το 1997.
Με τους συναδέλφους του και ειδικότερα τις ομοιόβαθμές του (κ.κ. Βελμάχου Κ. και Χατζηδάκη Η.) προήγαν τις σύγχρονες αναισθησιολογικές τεχνικές σε μείζονες επεμβάσεις αγγειο-, νευρο-, γναθο-χειρουργικής, καθώς και σπονδυλικής στήλης. Ο Κλεάνθης Φλίγγερ υπήρξε πρωτοπόρος, τόσο στην περιοχική αναισθησία, όσο και στη διαχείριση του δύσκολου αεραγωγού. Στα μέσα της δεκαετίας του ’60, όταν η χρήση ινοπτικού βρογχοσκόπιου ήταν ακόμη παντελώς άγνωστη (πρωτοπαρουσιάσθηκε στη βιβλιογραφία το 1967), ο Κλεάνθης Φλίγγερ εκπονούσε τη διδακτορική του διατριβή, που είχε ως θέμα: «Συμβολή εις την Διασωλήνωσιν της Τραχείας Άνευ Λαρυγγοσκοπίου, Αθήναι 1969». Στη διατριβή αυτή –πλην των άλλων– παρουσιάζονται πέντε περιπτώσεις δύσκολου αεραγωγού σε γναθοχειρουργικούς ασθενείς, όπου εφαρμόσθηκε η παλίνδρομη τεχνική τραχειακής διασωλήνωσης για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Η εφαρμογή της συγκεκριμένης τεχνικής ήταν τεράστια καινοτομία, δεδομένου ότι η διδακτορική διατριβή του εκλιπόντος δημοσιεύθηκε μόλις έξι έτη μετά την περιγραφή της μεθόδου (Water DJ. Guided blind endotracheal intubation. Anaesthesia 1963; 18: 158-62).
Επισημαίνεται ότι, παρά την εκρηκτική εξέλιξη της τεχνολογίας τα τελευταία 50 έτη, η παλίνδρομη τεχνική τραχειακής διασωλήνωσης είναι ακόμη επίκαιρη, δεδομένου ότι συνεχίζει να αποτελεί επιλογή των σύγχρονων αλγόριθμων διαχείρισης του δύσκολου αεραγωγού.
Η διδακτορική διατριβή του Κλεάνθη Φλίγγερ είναι αναρτημένη στο Εθνικό Αρχείο Διδακτορικών Διατριβών (https://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/5641).
Βογιατζής Γρηγόριος
Συντονιστής Διευθυντής Αναισθησιολογικού Τμήματος Γενικού Νοσοκομείου Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών «Η Σωτηρία»
