Η Αναισθησιολογία – μια σχετικά νέα ειδικότητα της Ιατρικής Επιστήμης με 150 περίπου χρόνια ζωής – είχε σαν κύριο στόχο από τα πρώτα βήματα της την ανακούφιση του ασθενή από τον πόνο που προκαλείται στη διάρκεια μιας χειρουργικής επέμβασης.
Η αποδοχή και χρήση της αναισθησίας στην κλινική πράξη για την πραγματοποίηση των χειρουργικών επεμβάσεων δίχως πόνο, θεωρείται ότι είναι ένας από τους σημαντικούς σταθμούς της Ιατρικής. Μάλιστα πολλοί αναφέρουν ότι η αξία της είναι ανάλογη της ανακάλυψης των εμβολίων στην προληπτική ιατρική, γιατί εξασφάλισε την αναισθησία και αναλγησία του αρρώστου και βοήθησε πολλές άλλες ειδικότητες στην εξέλιξη τους (κυρίως χειρουργικές ειδικότητες).
Για να φθάσει στη σημερινή κατάσταση η ειδικότητα της Αναισθησιολογίας πέρασε από πολλά στάδια και σταθμούς και πολλοί αναισθησιολόγοι και ιατροί άλλων ειδικοτήτων αλλά και άλλων επιστημών συμβάλανε σ' αυτό.
Χορήγηση αναισθησίας από τον Morton στο αμφιθέατρο «Ether dome» του Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης
Το πρόβλημα του πόνου της εγχείρησης και η σοβαρότητα του βέβαια, ήταν γνωστά και πάντοτε γινόταν προσπάθειες αντιμετώπισης του. Ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους εφαρμοζόταν η χρήση του μανδραγόρα, της μήκωνος της υπνοφόρου και αργότερα του οινοπνεύματος, σαν αναλγητικών φαρμάκων δίχως, όμως ικανοποιητικά αποτελέσματα και το πρόβλημα του πόνου της εγχείρησης παρέμενε ανεπίλυτο. Περιγράφεται η προσπάθεια επίτευξης αναισθησίας, κυρίως για ακρωτηριασμό άκρων, με παράξενες, επιεικώς, τεχνικές όπως πίεση στα νεύρα με ειδικές συσκευές, ψύξη ή περίχυση με βραστό λάδι της περιοχής της εγχείρησης. Χρησιμοποιούσαν ακόμα και επικίνδυνες τεχνικές όπως εισπνοή καπνού ή πρόκληση ασφυξίας. Όλες αυτές οι προσπάθειες για ανακούφιση του πόνου της εγχείρησης , όπως είναι κατανοητό, ήταν ανεπιτυχείς και η κατάσταση αυτή συνεχιζόταν μέχρι τα μέσα του 18 ου αιώνα. Πρωτοπόροι στην προσπάθεια αυτή ήταν: ο James Simpson to 1847 (χρήση του χλωροφορμίου), ο Horace Wells to 1845 (χρήση του πρωτοξειδίου ή υποξειδίου του αζώτου – N 2 O ), οι Crawford Long και William Morton το 1846 (χορήγηση αναισθησίας με αιθέρα).
Ο όρος αναισθησία προτάθηκε από τον Oliver Holmes ύστερα από αίτημα του Morton που χρησιμοποίησε την ελληνική λέξη αίσθηση και το στερητικό α. Βέβαια από την αρχή της εμφάνισης της η αναισθησία δεν ήταν απόλυτα επιτυχής ούτε απόλυτα ασφαλής και γι' αυτό γίνονταν συνεχώς προσπάθειες για τη βελτίωση της και την ασφάλεια των αρρώστων. Οι προσπάθειες αυτές συνεχίζονται μέχρι σήμερα, με ενθαρρυντικά ευτυχώς αποτελέσματα.
Το 1950 στην Αγγλία οι Jackson Rees και Cecil Gray έδωσαν καινούριο νόημα στον όρο αναισθησία με το διαχωρισμό του σε τρεις βασικές και ξεχωριστές καταστάσεις:
- νάρκωση
- αναλγησία
- μυοχάλαση
Με βάση τα παραπάνω διαμορφώθηκε τελικά ο ορισμός της αναισθησίας ως η κατάσταση που εξασφαλίζει παροδική και αναστρέψιμη καταστολή των σωματικών και σπλαγχνικών αισθητικών ερεθισμάτων και κατά συνέπεια της αντίληψης του πόνου.
Έτσι οριστικά διαμορφώθηκε σχετικά πρόσφατα ότι ένα από τα κύρια καθήκοντα του αναισθησιολόγου είναι η προσφορά αναλγησίας στον άρρωστο σε όλες τις φάσεις της περιεγχειρητικής περιόδου (προ-, διε- και μετε-γχειρητικά).
Ο προσφορά όμως αυτή των αναισθησιολόγων στον άρρωστο δεν σταμάτησε μόνο στην αντιμετώπιση του οξύ πόνου (κύρια στη διεγχειρητική και μετεγχειρητική περίοδο). Πολλοί από τους αναισθησιολόγους σε όλον τον κόσμο έχουν επεκταθεί και στην αντιμετώπιση όλων των μορφών του χρόνιου πόνου. Σ' αυτή την προσπάθεια διευκολύνονται λόγω της φύσης της ειδικότητας της αναισθησιολογίας (ευρύ πεδίο γνώσεων από όλο το φάσμα της Ιατρικής, ευκολία στον χειρισμό και εφαρμογή ποικίλλων φαρμακευτικών και επεμβατικών μεθόδων και τεχνικών).
Δεν είναι τυχαίο ότι ο καθηγητής Αναισθησιολογίας στο Χιούστον του Τέξας John Bonnica ήταν ο κύριος εμπνευστής και θεμελιωτής των Ιατρείων Πόνου ή Μονάδων Πόνου στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής από το 1945.
Από τότε και μέχρι σήμερα όλο και πιο πολλοί αναισθησιολόγοι δραστηριοποιούνται και προσφέρουν σημαντικό έργο στην ανακούφιση των αρρώστων με χρόνιο πόνο. Το 75% τουλάχιστον των ιατρών σε παγκόσμιο επίπεδο που ασχολούνται με τη θεραπεία και αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου είναι αναισθησιολόγοι και το ίδιο συμβαίνει και στη χώρα μας. Όλα τα Κέντρα ή Μονάδες ή Ιατρεία Πόνου που υπάρχουν στη χώρα μας (ξεπερνούν τα 30) έχουν ιδρυθεί και διευθύνονται από αναισθησιολόγους.
Η προσφορά των αναισθησιολόγων και στον τομέα αυτό είναι πολύ σημαντική και ελπίζουμε ότι και στο μέλλον αυτός θα αναπτυχθεί ακόμη περισσότερο προς όφελος των αρρώστων που υποφέρουν και βασανίζονται από χρόνιο πόνο.
Στις 16 Οκτωβρίου του 1846 ο W. T. Morton ένας οδοντίατρος από την Βοστόνη επέδειξε με επιτυχία στους χειρουργούς του Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης ότι η εισπνοή των ατμών του διαιθυλαιθέρα προκαλεί στον άνθρωπο μία κατάσταση απώλειας των αισθήσεων η οποία επιτρέπει την επιτέλεση επώδυνων χειρουργικών επεμβάσεων χωρίς ο ασθενής να έχει την αίσθηση του πόνου. Μετά την επίδειξη αυτή ο Oliver Vender Holms συγγραφέας, ποιητής και ιατρός εισηγήθηκε στον Morton την χρήση της ελληνικής λέξης αναισθησία σαν τον πιο κατάλληλο όρο για την ονομασία αυτής της ιδιάζουσας κατάστασης απώλειας των αισθήσεων, μετά από εισπνοή αιθέρος. Η λέξη αναισθησία ήταν ήδη σε χρήση στην αρχαία Ελλάδα σαν φιλοσοφικός όμως όρος. Η λέξη αυτή αναφέρεται επίσης σε αγγλικό λεξικό που έχει εκδοθεί το 1721 και εκεί ορίζεται σαν η μερική ή ολική απώλεια των αισθήσεων εξ αιτίας νόσων.(1)
Δρ. Εμμανουήλ Αναστασίου, Αναισθησιολόγος,
Διευθυντής Αναισθησιολογικού Τμήματος Γ.Ν. "Θριάσιο"
Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Αλγολογίας.
Βιβλιογραφία
Καλλιαρδού Ε. Η ιστορία της παιδιατρικής αναισθησίας στο Διεθνή χώρο και στην Ελλάδα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Διδακτορική διατριβή. Αθήνα 2006
